Butrint z czasów rzymskich:
I wtedy dostrzegam Tytusa Pomponiusza Attyka – jednego z najbogatszych ludzi pierwszego wieku przed nasz erą, który dorobił się fortuny poprzez handel nieruchomościami. Stał koło gimnazjonu otoczony prze grupę żywo gestykulujących mężczyzn, ewidentnie lepiej urodzonych mieszkańców miasta.
– Co słychać stary przyjacielu? – zagadnąłem. Wiedziałem, że w 68 roku p.n.e. kupił pod Butrint posiadłość, postawił piękną willę i bywał tu częstym gościem.
– Cezar chce, by w Butrint powstała kolonia dla żołnierzy weteranów! – odpowiedział za niego jeden z otaczających go ludzi głosem pełnym oburzenia. – To będzie ruina dla Butrint. Hordy prostaków zaleją miasto, bogaci obywatele się wyprowadzą, kobiety nie będą już bezpieczne.
– Musisz coś zaradzić, Pomponiuszu! – wsparł go inny głos. – Jak żartem pisze Twój najlepszy przyjaciel, Cycero, Butrint to przecież Twoja prowincja, Attyku!
Atticus był przydomkiem, który, Tytus sam dodał do swojego nazwiska, bowiem kształcąc się w Atenach (czyli w Attyce), spędził tam dwadzieścia lat i zapałał wielką miłością do tego greckiego miasta oraz jego kultury.
Podniósł się krzyk. Pomponiusz pomachał ręką jakby odgarniał natrętne muchy i przebił się głosem przez ciżbę.
– Dobrze, ujmę się za was i napiszę do Cezara próbując przekonać go, że są znacznie lepsze miejsca dla starych żołnierzy. Połowa Rzymu pożycza ode mnie pieniądze, więc chyba da się to załatwić. Może nawet spłacę za was cześć podatków, bo ten pomysł z kolonią może być jakaś karą za wasze długi.
Uspokojeni Butrintczycy oddalili się, nadal żywo dyskutując.
– Jak leci? – dopytywałem się. Nadal tyle czytasz literatury i filozofii?
– Tak. Nie wiem czy życia staczy, aby poznać wszystko co interesujące. Zdrowie jakby się pogarszało. – Pomponiusz zabrzmiał, jakby czuł, że jego droga nie jest już długa.
– W politykę nadal nie chcesz się zaangażować?
– Nie. Pozostanę na uboczu. To chyba jedyny sposób, aby przetrwać w tych turbulentnych czasach. Juliusz Cezar wciąż ma w Rzymie wielu wrogów i nie wiadomo co się wkrótce wydarzy jeśli go zabraknie, a mój majątek może być łakomym kąskiem dla każdego ambitnego uzurpatora.
– Widzę, że Butrint się rozwija, nowy akwedukt…
– Jak to w rzymskim mieście. – uśmiechnął się. A jak u was z wodą?
– U nas wodociągi finansują barbarzyńcy znad Renu. Nazywamy to „dotacjami unijnymi”.
– Niesamowite! A nam ledwo udało się z Germanami jakieś potyczki wygrać, ale nigdy podbić.
W 44 r. p.n.e. Brutus z kolegami zabił Cezara, a sam Tytus Pomponiusz umarł w 32 roku p.n.e.. Tak długo jak Cycero lobbował w imieniu Pomponiusza, a ów słał do Rzymu pieniądze, Butrint był chroniony przed rzymskimi żołnierzami weteranami. Po śmierci Cezara, Senat zatwierdził decyzję o kolonistach w Butrint, o czym dowiadujemy się z monet. Szczęśliwie, kolonistami nie zostali jednak weterani, ale zwykli cywile, co przyczyniło się do rozwoju Butrintu i wzmocniło jego status jako rzymskiego miasta.
Zanim umarł, Tytus Pomponiusz napisał historię Rzymu i wydał dzieła Cycerona. Schorowany – ów wykształcony i zamożny człowiek – postanowił popełnić samobójstwo przez nieprzyjmowanie jedzenia. Zmarł po pięciu dniach postu. Ruin jego butrinckiej willi wciąż nie odnaleziono.
Dochodzimy do drugiego co do wielkości zachowanego baptysterium (poniżej) we Wschodnim Cesarstwie Rzymskim. słynącego z mozaiki, której kopie kupowaliśmy przy wejściu. Obok ostały się resztki wczesnochrześcijańskiej bazyliki.
Butrint kojarzy mi się z cmentarzem religii, na którym spoczęli rzymscy, greccy i chrześcijańscy bogowie. Czasami żałuję, że nie dowiem się jacy będą bogowie przyszłości. Bogowie przemijają tak powoli, że trochę umyka świadomości fakt, że oni też podlegają ewolucji i zapomnieniu. Na pierwszym miejscu listy najpopularniejszych bogów są obecnie bogowie Egiptu, którzy trwali w ludzkiej świadomości prawie cztery i pół tysiąca lat.
Minął rok od śmierci Tytusa Pomponiusza, któremu zresztą postawiono tu posąg. Ulicą pędził posłaniec i krzyczał.
– August wygrał! Zapamiętajcie tę datę: 2 września 31 roku! Antoniusz i Kleopatra przegrali w bitwie morskiej pod Akcjum!
Posłańca otoczył tłum, domagając się szczegółów. Podsadzili go na ruiny jakiegoś wyburzonego domu, aby lepiej słyszeć. Ten chwycił kilka oddechów i kontynuował.
– August wylądował naprzeciw Korfu, trochę poniżej Butrint, a następnie pomaszerował na południe. Antoniusz i Kleopatra, których flota była uwięziona od jakiegoś czasu pod Akcjum – 100 kilometrów od nas – spróbowali przerwać morską blokadę. Bitwę przegrali, ale udało im się odpłynąć – wyrzucił z siebie zanim znowu zamilkł z wyczerpania.
Koło Akcjum, na pamiątkę tej morskiej bitwy, która otwarła mu drogę do władzy, Oktawian August założył później nowe miasto, Nicopolis. Pamiętacie jak Ali Pasza rozmawiał o jego ruinach z angielskim archeologiem?
– No to możemy zacząć bić monety z wizerunkiem Augusta – padło hasło z tłumu, wzbudzając powszechną wesołość. – I wkrótce zamieszkamy w Colonia Augusta Buthrotum raczej niż w Colonia Iulia Buthrotum…
Zaplanuj Twoją podróż po Bałkanach 